NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
أَبُو
تَوْبَةَ
الرَّبِيعُ
بْنُ نَافِعٍ
حَدَّثَنَا
ابْنُ
الْمُبَارَكِ
عَنْ جَرِيرِ
بْنِ حَازِمٍ
عَنْ
الزُّبَيْرِ
بْنِ
خِرِّيتٍ
عَنْ عِكْرِمَةَ
عَنْ ابْنِ
عَبَّاسٍ
قَالَ نَزَلَتْ
إِنْ يَكُنْ
مِنْكُمْ
عِشْرُونَ
صَابِرُونَ
يَغْلِبُوا
مِائَتَيْنِ
فَشَقَّ ذَلِكَ
عَلَى
الْمُسْلِمِينَ
حِينَ فَرَضَ اللَّهُ
عَلَيْهِمْ
أَنْ لَا
يَفِرَّ وَاحِدٌ
مِنْ عَشَرَةٍ
ثُمَّ
إِنَّهُ
جَاءَ
تَخْفِيفٌ
فَقَالَ الْآنَ
خَفَّفَ
اللَّهُ
عَنْكُمْ
قَرَأَ أَبُو
تَوْبَةَ
إِلَى
قَوْلِهِ
يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ
قَالَ
فَلَمَّا
خَفَّفَ
اللَّهُ
تَعَالَى
عَنْهُمْ
مِنْ
الْعِدَّةِ
نَقَصَ مِنْ
الصَّبْرِ
بِقَدْرِ مَا
خَفَّفَ عَنْهُمْ
ibn Abbas (r.a.)'dan demiştir
ki:
"...Eğer sizden
sabreden yirmi kişi olsa (onlar) ikiyüz kafiri yenerler..."[Enfâl 65]
(ayeti) indi (ğinde), Allah (bu ayetle) bir müslümanın on kafirden kaçmamasını
müslümanlara farz kılınca bu (durum) müslümanlara (çok) ağır geldi. Sonra (Allah'dan)
hafifletmek (üzere başka bir ayet) geldi (Allah Teâlâ bu ayetinde); "Şimdi
Allah sizden (yükü) hafifletti..."[Enfâl 66] buyurdu.
(Ravi) Ebû Tevbe (inen
bu ayeti bildirmek maksadıyla başından itibaren) "İkiyüz (kafiri)
yenerler.”[Enfâl 66] cümlesine kadar okudu. (Ibn Abbas rivayetine devam ederek)
dedi ki: "Allah, onlar (müslümanlar)'dan (yapmakla mükellef oldukları)
harp hazırlığını hafifletince, kendilerinden hafifletilen (yük) kadar
(göstermekle mükellef oldukları) sabr (in mikdannıda) azal(t)dı.
İzah:
Buhârî,
Tefsirü'l-Kur'ân suretü'l-Enfâl
Enfâl sûresinin 65.
ayeti Bedir savaşında harp başlamadan önce Beydâ denilen yerde nazil oldu. Bu
ayet-i kerime ile müslümanlar, kendilerinin on misli olan bir düşman kuvveti karşısında
sebat edip yılmadan çarpışmakla emrediliyorlar ve kendilerinden on kat fazla
olan bir düşman kuvveti karşısında harp sahasını terketmeleri halinde sorumlu
tutuluyorlardı. Bu yük onlara çok ağır geliyordu. Bunun üzerine Yüce Allah,
"Şimdi Allah sizden (yükü) hafifletti. Sizde zayıflık bulunduğunu bildi.
Bundan böyle sizden sabreden yüz kişi olsa, ikiyüz (kafir)! yenerler ve eğer
sizden bin kişi olsa Allah'ın izniyle iki bin (kafir)i yenerler. Allah
sabredenlerle bareberdir."[Enfâl 66] mealindeki ayet-i kerimeyi indirerek
mü'minlerin yükünü hafifletmiş oldu. Bu âyet-i kerîmeye göre, müslümanlar
kendilerinin iki katı olan düşman kuvvetleri karşısında savaşmakla mükellef
tutulmuşlardır. Binâenaleyh harp sahasında müslüman kuvvetleri düşmanın yansı
derecesinde az ve zayıf olsalar yine de düşmanla çarpışmak üzerlerine vacib
olur. Böyle bir durumda korkuya kapılarak kaçmaları caiz olamaz. Fakat
müslümanlar bundan da az ve zayıf bir duruma düşecek olurlarsa o zaman düşmana
karşı saldırıya geçmek Üzerlerine vacib değildir. Belki düşmanın harp vesilesi
olabilecek bazı tutumlarına göz yumarak harp tehlikesini atlatmaya çalışmaları
kendileri için caiz olur.[Miras Kâmil, tecrîd-i sarih VIII, 348 1.baskı.]
Bezlü'l-Mechûd yazarı
eş-Şeyh Halil Ahmed'in açıklamasına göre, metindeki Enfâl sûresinin
altmışaltıncı ayetinde geçen; "Allah sizde zayıflık olduğunu bildi"
cümlesindeki "bildi" kelimesinden maksat, "Allah'ın ezelden
ebede mevcut olan ilminin taalluk etmesidir." Yoksa bu kelimeyi,
"Allah daha önce bunu bilmiyordu da daha yem bildi" şeklinde anlamak
son derece yanlış olur ve küfrü gerektirir.[Bezlü'l-Mechûd, VII, 158.]